Limit czasu korzystania ze smartfona to iluzja ochrony dziecka

W poniedziałek swoją premierę miał raport NASK - Państwowego Instytutu Badawczego „Nastolatki”, podsumowujący badanie cyfrowych praktyk polskich nastolatków. W tegorocznej edycji badania wzięło udział ponad 3,5 tys. uczniów i uczennic, a także ich rodzice i opiekunowie prawni.

Podczas konferencji prasowej promującej raport eksperci zwrócili uwagę na wiek, w jakim dzieci w Polsce otrzymują pierwszy telefon z dostępem do internetu - 4 na 10 dzieci własne urządzenie dostaje jeszcze przed 9. urodzinami.

Anna Rywczyńska zauważyła, że często są to dzieci młodsze - nawet siedmioletnie. Rodzice wręczają im telefon, żeby utrzymać z nimi kontakt w godzinach lekcyjnych. Jednocześnie nie korzystają z ustawień, które pozwolą dziecku na skontaktowanie się z rodzicem - ustawiają jedynie limit czasowy, wykorzystywany przez dzieci na gry.

- To nie jest ich wina. To jest wina tego, jak te urządzenia, jak te serwisy, jak te gry są tworzone. (...) To nie jest dzieciaków wina, że one są wciągane. (...) Stosujemy iluzję ochrony, czyli jako rodzic jesteśmy chodzącym budzikiem (...). Wydaje nam się: „ma limit czasu i już jest w porządku”. To nie jest tak. Bo jak dajemy telefon - a dajemy go coraz wcześniej - to otwieramy całą np. ścieżkę do kontaktu ze szkodliwymi treściami, z treściami pornograficznymi - powiedziała.

Jak dodała kierowniczka zespołu badań cyberbezpieczeństwa i cyberprzestrzeni NASK Agnieszka Ładna, smartfon to urządzenie, które przez młode osoby jest traktowane jako niezbędnik - urządzenie bardzo osobiste, z którego można skorzystać w każdym miejscu, o każdej porze. W efekcie w przypadku co trzeciego nastolatka można wskazać na wysoki lub bardzo wysoki poziom problematycznego korzystania z internetu - częściej w przypadku dziewcząt niż chłopców.

Objawy to m.in. zawroty głowy, trudności z zasypianiem, bóle nadgarstka, a nawet pogorszenie się wzroku. - Są też takie emocje, które powodują, że jak dziecko odłoży ten smartfon, to natychmiast chciałoby z niego skorzystać, że nie wyobrażają sobie życia bez tego urządzenia i zaniedbują inne obowiązki na poczet bycia online. Są to zarówno obowiązki domowe, jak i obowiązki szkolne. Zdają sobie z tego sprawę. Co trzeci próbował ograniczyć czas korzystania z internetu, ale bezskutecznie, nie udało się tego zrealizować - wyjaśniła Ładna.

Z raportu wynika, że 70 proc. nastolatków miało doświadczenie w korzystaniu z przynajmniej jednego narzędzia lub systemu opartego na sztucznej inteligencji. Blisko co dziesiąta osoba w tej grupie używała ich codziennie, a kolejne 21 proc. – raz lub kilka razy w tygodniu. AI pomagała młodym m.in. w nauce i poszerzaniu wiedzy w zakresie zainteresowań - wypierając tym samym Wikipedię i wyszukiwarkę Google. Ekspertka NASK zauważyła, że dla nastolatków AI jest także powiernikiem.

- Częściej niż jedna na dziesięć osób mówi, że wykorzystuje AI do tego, żeby poradzić się w sprawach problemów, takich codziennych. Częściej są to chłopcy niż dziewczęta. Natomiast inne dane mówią o zaufaniu do sztucznej inteligencji i o tym, że młodzi mogą wykorzystywać sztuczną inteligencję w bardzo szerokim zakresie - podkreśliła.

Na problem korzystania z AI zwrócił uwagę także dyrektor biura analiz i badań NASK Filip Konopczyński. Jego zdaniem współczynnik korzystających ze sztucznej inteligencji dzieci jest odwrotnie proporcjonalny do współczynnika korzystających rodziców - ile korzysta dzieci, tylu rodziców nie korzysta.

- Szansa na to, że rodzic będzie przewodnikiem, nauczycielem i faktycznie wytłumaczy, gdzie jest problem, gdzie AI się myli, niestety ciągle jest za mała - powiedział. Wyraził nadzieję, że w rozwiązanie problemu włączy się Ministerstwo Edukacji, które da rodzicom odpowiednie narzędzia.

Badania praktyk cyfrowych polskich nastolatków NASK – Państwowy Instytut Badawczy prowadzi od 2014 r., a raport „Nastolatki”, który ukazał się w poniedziałek, jest szóstą publikacją tego typu.

W edycji 2024 badanie zostało przeprowadzone od września do października 2024 r. z wykorzystaniem techniki CAWI (Computer-Assisted Web Interview). W sumie zebrano 3655 pełnych ankiet uczniów i uczennic (z klas VII i VIII szkół podstawowych oraz klas I i II szkół ponadpodstawowych) oraz 918 zestawów odpowiedzi od rodziców i opiekunów prawnych, pochodzących ze 160 szkół zlokalizowanych we wszystkich 16 województwach.

Katarzyna Czarnecka (PAP)

ksc/ jann/